Saldisgain mendia

Aralar hegoaldea mendialde malkartsua da. Pagoak nekez hazten dira kareharrizko labirintuen artean, eta baso trinkoek eta lapiazek mendizalearen ibilera zaildu egiten dute. Badira, ordea, betidanik erabili diren bide zaharrak, Sakaneko herrietatik goiko larre eta basoetara daramatzanak, mendilerroko defentsak dotoreki gaindituz. Labako bidea izanen da ederrenetako bat. Arruazu eta Lakuntza artean hasi eta sigi-saga egiten du gora behetik ezinezkoak ematen duten malkarrak zeharkatuz. Bide hau oso egokia da zonalde honetan hain ugari eta hain dotoreak diren trikuharriak ezagutzeko. Bidenabar, hainbat gain bisita ditzakegu: Saldisgain (1075m), Debata (1134m) eta San Migelgo errepideaz bestaldean, Mozkordigain (1097m). Pagadiak mendean hartzen ditu gailur guztiak, baina noizbehinkako argiuneek aukera emanen digu paiaia apur bat ikusteko.

Saldisgain gainera gerturatzeko GR-20aren arrastoa baliatu dezakezue, tontorretik oso gertu pasatzen baita, hegoaldeko ertzetik gertu; eta GR-20aren arrastora heltzeko, berriz, lehexeago aipatutako Labako bidea edo Uharte Arakil nahiz Arruazutik abiatuta bide honekin bat egiten duten bide zaharrak. Gainean Lakuntza eta Uharte Arakileko lurraldeak bereizten duen harresia topatuko duzue, eta haren gainean, pagadiaren erabateko itzalean, harri pila bat tontorra seinalatzen duena. Ibilbideari zailtasun pixka bat erantsi nahi izanez gero gertu gelditzen da Laba tontorra, bide lauso eta bihurriagoetan barrena joanda. Eta bestela lehenxeago aipatutako trikuharri sorta ederra, Debata aldeko hegian. Txagadi izenekoa esaterako oso gertu gelditzen da, iparraldeko lepotik gertu.